Alimentacja w Polsce

Polskie prawo – w myśl obowiązujących przepisów – przewiduje „obowiązek alimentacyjny” wobec najbliższych osób. Jest to orzeczony przez sąd obowiązek, który ma na celu dostarczanie środków utrzymania i wychowania małoletnim dzieciom. Bowiem zdecydowaną większość świadczeń, stanowią alimenty płacone są na dziecko / dzieci. Jednakże wyróżniamy również alimenty na żonę czy na męża.

Jak wiadomo, w przypadku pełnej rodziny, oboje rodziców wychowujących dziecko, ponosi koszty związane z jego utrzymaniem i wychowywaniem. Jednakże, w sytuacji gdy mamy do czynienia z rozwodem, bądź separacją, sprawy się nieco komplikują. Nasuwają się wtedy pytania takie jak: kto powinien płacić alimenty? Jaka jest wysokość alimentów? Od czego zależy wysokość alimentów na dzieci?

Wobec powyższego przygotowaliśmy dla Państwa krótki poradnik, który pomoże Państwu przygotować się do tej niełatwej decyzji. 

Czym są alimenty?

Alimenty – są to regularne, obowiązkowe świadczenia (najczęściej na rzecz członków rodziny), które polegają na dostarczaniu środków utrzymania, ale również w miarę potrzeby, na dostarczaniu środków wychowania. 

Kto jest obowiązany do płacenia alimentów?

Do świadczeń alimentacyjnych obowiązani są krewni w linii prostej (rodzice, dziadkowie) oraz rodzeństwo. Dalsi krewni (z dalszego rzędu pokrewieństwa) również mogą być obowiązani, jednakże w pierwszej kolejności zobowiązani są do alimentacji ci bliżsi krewni. 

Ponadto artykuł 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że na rodzicach ciąży obowiązek alimentacyjny wobec dziecka, które nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Oznacza to, że dziecko, które nie ma możliwości, aby samemu się utrzymać, ma prawo uzyskać alimenty od rodziców. Potrzeby dziecka na które łożone są alimenty mogą być różne i sąd indywidualnie podchodzi do każdej sprawy. 

Od czego zależy wysokość alimentów?

Wysokość alimentów zależy przede wszystkim od dwóch rzeczy: 

• usprawiedliwionych potrzeb dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie  oraz
• możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji. 

Co oznacza, że dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie? 
Oznacza to, że:

• dziecko nie posiada majątku, z którego dochody wystarczałyby na pokrycie kosztów jego utrzymania,
• nie pracuje, gdyż np. wciąż się uczy bądź
•  jest chore, co nie pozwala mu podjęcie pracy. 

Ponadto należy wskazać, że wysokość alimentów w Polsce zależy również od wieku i stanu zdrowia dziecka bądź dzieci. Inaczej sąd będzie podchodził do ustalenia wysokości alimentów na kilkuletnie dziecko, a inaczej ustali wysokość alimentów na dziecko w wieku szkolnym czy nawet studiujące. Wszystko zależy od danej, konkretnej sprawy.

Dla porównania w Niemczech obowiązują tzw. tabele düsseldorfskie, które są oparte m.in. na kryterium dochodu netto osoby zobowiązanej do uiszczania alimentów oraz uzależnione są od wieku dziecka. (o alimentach w Niemczech czytaj TUTAJ)

Jak obliczyć wysokość alimentów na dziecko? 

Przy podjęciu decyzji o alimentacji – nieważne, czy żyliśmy w konkubinacie, czy złożyliśmy pozew o rozwód czy separację – nie raz zastanawiamy się jak ustala się wysokość alimentów?

Przede wszystkim trzeba się zastanowić, jakie potrzeby ma dziecko. Jak wspomniano powyżej, wszystko zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka, jego wieku dziecka i stanu zdrowia. Każdą sprawę sąd bada oddzielnie i orzeka m.in. na podstawie dowodów jakie przedłożymy. 

Do najistotniejszych potrzeb dziecka zaliczamy: 

• wyżywienie,
• koszty związane z mieszkaniem,
• leczenie,
• odzież,
• obuwie,
• środki higieny osobistej,
• koszty wychowania i kształcenia,
• wydatki na rozrywkę i wypoczynek.

Następnie sumujemy miesięczne wydatki, które są wypunktowane powyżej i dzielimy je na pół (ponieważ do utrzymania dziecka są zobowiązaniu oboje rodziców). Otrzymaną sumę mnożymy razy 12 (gdyż tyle jest miesięcy w roku) i wynik tej sumy stanowi naszą wysokość alimentów, o które będziemy ubiegać się przed sądem (tzw. wartość przedmiotu sporu).

Przyznanie i wysokość alimentów nie tylko uzależnione jest od usprawiedliwionych potrzeb dziecka, ale i od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do płacenia alimentów. 

Zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego to nie tylko jego faktyczne zarobki, bierze się również pod uwagę, ile mógłby zarabiać zobowiązany gdyby w aktualnej sytuacji rynkowej w pełni wykorzystywał swoje możliwości (oczywiście uwzględniając jego wykształcenie, doświadczenie zawodowe, stan zdrowia oraz wiek). Ponadto sąd weźmie pod uwagę majątek zobowiązanego, np. nieruchomość, którą mógłby wynajmować czy sprzedać, akcje, obligacje czy też odsetki od lokaty bankowej. Dodatkowo, przez faktyczne zarobki należy również rozumieć wszelkie dodatki typu: premie, renty, emerytury, odszkodowania.

Trzeba zaznaczyć, że sąd przy ustalaniu alimentów bierze pod uwagę również wydatki samego zobowiązanego. Wobec powyższego trzeba udokumentować wszystkie wydatki, włączając zobowiązania (np. raty kredytów). Co więcej, założenie nowej rodziny bądź obowiązek płacenia alimentów na inne dziecko, również ma istotne znaczenie w naszym procesie.

Jak ustalić wysokość alimentów na 2 dzieci?

Należy mieć na względzie fakt, iż sąd indywidualnie podchodzi do każdego dziecka. Jest to uwarunkowane tym, że potrzeby dziecka w zależności od jego wieku i stanu zdrowia kształtują się inaczej. Wobec powyższego, sąd orzeka osobną wysokość alimentów na np. 3-letnie dziecko, a osobną wysokość na np. 17-letnie dziecko. 
Oczywiście, kwoty te mogą być zasądzone w jednym wyroku. Nie trzeba wnosić osobnego pozwu o alimenty na każde dziecko.

Czy istnieje minimalna lub maksymalna wysokość alimentów?

W polskim prawie nie istnieje minimalna lub maksymalna wysokość alimentów. Nie ma ścisłego wzoru określającego wysokość alimentów od potrzeb czy wieku dziecka. Jak wspomniano powyżej, wysokość alimentów jest ustalana indywidualnie dla każdego dziecka i jest uzależniona od jego usprawiedliwionych potrzeb oraz sytuacji finansowej zobowiązanego.

Jakie dowody dołączyć do pozwu?

Czasem zdarza się, iż chcemy dołączyć dokumenty potwierdzające wydatki związane z np. wyżywieniem – faktury ze sklepu spożywczego. Generalnie dowody te są niepotrzebne, ponieważ sędziowie bardzo dobrze wiedzą jaki jest średni koszt utrzymania dziecka w danym wieku. Najlepiej jest udowodnić tylko te wydatki, które są ważne i niecodzienne. Np. specjalistyczne leczenie czy nietypowe hobby.
Dlatego też warto dołączyć faktury za wizyty lekarskie, potwierdzenie uczęszczania dziecka na nietypowe zajęcia itp.

Kiedy rodzice są zwolnieni z obowiązku alimentacyjnego?

Rodzice są zwolnieni od obowiązku alimentacyjnego w przypadkach gdy:

1. dochody z majątku dziecka wystarczają, aby pokryć jego koszty utrzymania i wychowania,
2. dziecko ma możliwość zaspokojenia swoich uzasadnionych potrzeby z innych źródeł, z zwłaszcza:

• z pobieranej renty rodzinnej,
• z dochodów otrzymywanych z majątku rodzeństwa, z którymi dziecko razem się wychowuje,
• z przyznanego stypendium,
• z uzyskiwanych zarobków, w takiej wysokości, aby pokryć koszty utrzymania rodziny, jeżeli mieszka u rodziców.

Jak podwyższyć lub obniżyć alimenty?

Z biegiem czasu kiedy dziecko dorasta, razem z nim wzrastają jego potrzeby. Wówczas rodzic otrzymujący w imieniu małoletniego alimenty, najczęściej domaga się podwyższenia ich. Powstaje zatem pytanie, jak to zrobić? Odwołać się od wyroku czy wnieść do sądu inne pismo?  

Jak stanowi art. 138 k.r.o. „W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.” Wobec czego w przypadku gdy usprawiedliwione potrzeby dziecka wzrosły, np. potrzeba uczęszczania na korepetycje, pogłębianie dodatkowych zainteresowań – możemy wnieść do sądu pozew o podwyższenie alimentów. 

Ponadto może zdarzyć się odwrotna sytuacja, kiedy to zobowiązany do płacenia alimentów stwierdzi, iż wysokość świadczenia na dziecko nie jest już adekwatna do obecnej sytuacji lub w związku ze zmianą pracy jego dochód jest niższy, bądź oprócz łożenia alimentów, zobowiązany dodatkowo bardzo wspomaga małoletniego finansowo – ma prawo wnieść pozew o obniżenie alimentów. 

Powyższe sytuacje są tylko przykładowe. Dlatego też kontakt z profesjonalnym pełnomocnikiem pozwoli nam rozwiać wątpliwości czy nasza sytuacja pozwoli na osiągnięcie zamierzonego celu, jakim jest podwyższenie, obniżenie alimentów lub ich uchylenie. Do każdej sprawy należy podejść indywidualnie, aby móc rzetelnie ocenić sytuację, by w konsekwencji osiągnąć zamierzony cel.

Jak wyglądają alimenty na byłego małżonka?

Małżonkowie decydujący się na rozwód muszą być świadomi, że jest to ostateczne zakończenie ich małżeństwa. Należy mieć na względzie, że obowiązek alimentacyjny rozwodników, to inaczej rzecz ujmując – kontynuacja powstałego przez zawarcie małżeństwa, obowiązku wzajemnej pomocy małżonków w kwestii utrzymania. Orzeczenie rozwodu może zapaść z winy jednego małżonka, obojga małżonków, bez orzeczenia o winie lub za porozumieniem stron. 

Wobec tego, kiedy rozwiedziony małżonek po rozwodzie popadnie w niedostatek,  przysługuje mu prawo wystąpienia z pozwem o alimenty. Jest jednak warunek aby otrzymywać alimenty od byłego małżonka – małżonek, który ubiega się o alimenty nie może zostać uznanym za wyłącznie winnego rozpadu pożycia. 

Oznacza to, że wyrok rozwodowy musi zapaść:

• bez orzekania o winie albo 
• z winy drugiego małżonka albo 
• z przypisaniem winy obojgu małżonkom. 

Wobec powyższego warto poradzić się profesjonalnego pełnomocnika, który nie tylko doradzi jak najlepiej pokierować naszą sprawę, aby zaoszczędzić nieprzychylnych dla nas sytuacji stresowych,  ale przede wszystkim będzie nas reprezentował przed sądem działając wyłącznie na naszą korzyść.

Jaka jest wysokość świadczenia z Funduszu alimentacyjnego?

Jeżeli egzekucja alimentów okazała się bezskuteczna, wówczas osoba uprawniona do pobierania alimentów, może ubiegać się o świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego, oczywiście na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez Sąd. Uprawniony do otrzymywania alimentów ma prawo ubiegać się o wypłaty pieniężne do ukończenia 18 roku życia -chyba, że wciąż uczy się w szkole lub szkole wyższej – to wtedy górny limit do wypłacania alimentów z Funduszu wynosi 25 lat. 
W sytuacji gdy uprawniony posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności – wówczas alimenty wypłacane są bezterminowo. 

Maksymalną kwotę, jaką możemy otrzymać z Funduszu to 500 zł. Co więcej kwota ta dotyczy również zasądzonych alimentów w wyroku sądowym opatrzonym klauzulą wykonalności, które miałyby wynosić 700 czy 1000 zł. Z kolei poniżej kwoty 500 zł Fundusz alimentacyjny wypłaca pieniądze w takiej wysokości, w jakiej orzekł sąd wobec uchylającego się od obowiązku alimentacyjnego. Wypłaty alimentów następują w tzw. okresie świadczeniowym w ratach miesięcznych, który trwa 12 miesięcy. 

Alimenty, a program 500 Plus?

We wrześniu 2016 roku uchwalono, iż przy ustalaniu wysokości alimentów nie bierze się pod uwagę świadczeń z programu 500 Plus. Jednakże aby otrzymać to świadczenie, jest potrzebny prawomocny wyrok zasądzający alimenty z klauzulą natychmiastowej wykonalności.

Nasz poradnik zawiera odpowiedzi na wiele pytań. Niemniej jednak kontakt ze specjalistą radcą prawnym w sprawach o alimenty jest wskazany. Ze względu na zawiłe kwestie związane z alimentacją, terminy których należy dotrzymać, formalizm obowiązujący w sądach czy też ze względu na konfrontację ze stroną przeciwną, warto nawiązać współpracę z prawnikiem. Należy bowiem uświadomić sobie, iż mając u swojego boku doświadczonego pełnomocnika, otrzymujemy profesjonalną reprezentację naszych interesów.