Rozwód a podział majątku – co musisz wiedzieć?
Rozwód to proces, który niesie ze sobą nie tylko zakończenie małżeństwa, ale również konieczność uregulowania kwestii majątkowych. Podział majątku wspólnego to jedna z kluczowych spraw, którą należy rozważyć podczas rozwodu. W tym tekście wyjaśnimy, co warto wiedzieć na temat podziału majątku przy rozwodzie, czym jest wspólność majątkowa, jakie elementy majątku wchodzą w jej skład, a także jakie są dostępne alternatywne sposoby podziału majątku.
Podział majątku przy rozwodzie
Podział majątku przy rozwodzie to proces, w którym ustala się, co z majątku zgromadzonego podczas trwania małżeństwa przypadnie każdemu z małżonków. Standardowo, małżeństwo obejmuje wspólność majątkową – oznacza to, że po zawarciu małżeństwa większość majątku staje się wspólna, chyba że małżonkowie zawarli intercyzę, czyli umowę o rozdzielności majątkowej.
Podział majątku można przeprowadzić na dwa sposoby:
- Polubownie – małżonkowie sami lub z pomocą mediatora ustalają podział majątku, co jest szybsze i mniej kosztowne
- Sądowo – jeżeli nie uda się osiągnąć porozumienia, podział majątku odbywa się na drodze sądowej, co jest bardziej czasochłonne i kosztowne.
Rozwód a podział majątku – Kiedy warto połączyć sprawę rozwodową z podziałem majątku?
W pewnych sytuacjach warto rozważyć połączenie sprawy rozwodowej z podziałem majątku. Możliwość taka istnieje, gdy podział majątku nie opóźni (nie spowoduje nadmiernej zwłoki) postępowania rozwodowego – jest to szczególnie korzystne, gdy małżonkowie są zgodni co do podziału majątku. Połączenie tych dwóch spraw może być korzystne również pod względem finansowym i czasowym. Jednakże, jeśli istnieją rozbieżności co do sposobu podziału majątku, a postępowanie mogłoby znacznie wydłużyć rozwód, strony zmuszone będą do założenia osobnej sprawy o podział majątku.
Co nie podlega podziałowi majątku po rozwodzie?
Nie wszystkie składniki majątku podlegają podziałowi. Po rozwodzie podziałowi podlega jedynie majątek wspólny, podczas gdy majątki osobiste małżonków pozostają wyłączone z procesu. Do majątku osobistego każdego z małżonków zalicza się wszystko to, co nie wchodzi w skład majątku wspólnego, a są to między innymi:
- mienie nabyte przed zawarciem małżeństwa,
- dobra otrzymane w drodze darowizny, spadku lub zapisu (chyba że darczyńca lub spadkodawca zaznaczył inaczej),
- przedmioty osobistego użytku, takie jak ubrania czy przedmioty służące wyłącznie jednemu z małżonków,
- prawa autorskie, wynagrodzenie za twórczość oraz środki z odszkodowań za szkody osobiste.
Co to jest wspólność majątkowa?
Wspólność majątkowa to forma majątkowego ustroju małżeńskiego, która z mocy prawa powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa. Oznacza to, że wszystko, co małżonkowie zgromadzą od tego momentu, jest majątkiem wspólnym, który obejmuje m.in. zarobki, nieruchomości oraz oszczędności. Wspólność majątkowa trwa przez cały okres małżeństwa i wygasa dopiero z chwilą jego zakończenia – przez rozwód lub separację. Z chwilą rozwodu lub separacji następuje przekształcenie wspólności majątkowej we współwłasność ułamkową, co oznacza, że każdy z małżonków ma prawo do określonej części majątku wspólnego. Standardowo udziały te są równe, ale w wyjątkowych sytuacjach sąd może przyznać jednemu z małżonków większy udział.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego?
Do majątku wspólnego, zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, wchodzą między innymi:
- wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
- dochody z majątku wspólnego, jak i majątków osobistych (np. czynsze z wynajmu nieruchomości),
- środki zgromadzone na rachunkach emerytalnych każdego z małżonków,
- przedmioty nabyte przez oboje małżonków wspólnie lub przez jednego z nich podczas trwania małżeństwa, chyba że stanowią one majątek osobisty.
Czym jest rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa to ustrój majątkowy, który można wprowadzić na mocy umowy między małżonkami (tzw. intercyza) lub orzeczeniem sądu. W ustroju rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje wyłączne prawo do swojego majątku – zarówno tego zgromadzonego przed zawarciem umowy, jak i tego nabytego później. Rozdzielność majątkowa jest korzystnym rozwiązaniem w przypadku małżonków, którzy chcą zachować pełną autonomię finansową lub prowadzą działalność gospodarczą, wiążącą się z ryzykiem odpowiedzialności majątkowej. Intercyza może być zawarta przed lub w trakcie małżeństwa.
Jak ustala się, co należy do majątku wspólnego?
Ustalanie, co należy do majątku wspólnego, jest kluczowym elementem postępowania o podział majątku. W przypadku wątpliwości co do przynależności poszczególnych elementów majątkowych, sąd bada okoliczności ich nabycia. Przykładowo, majątek osobisty staje się majątkiem wspólnym tylko wtedy, gdy jednoznacznie został wniesiony do wspólności. W sytuacjach spornych, gdy jeden z małżonków uważa, że dany składnik powinien pozostać jego wyłączną własnością, może to wymagać szczegółowego dowodu, np. umowy darowizny, dowodów zakupu czy dokumentacji bankowej. Do ustalenia przynależności majątku mogą być powołani biegli rzeczoznawcy, szczególnie w przypadku wyceny nieruchomości czy działalności gospodarczej.
Jakie są alternatywne sposoby podziału majątku?
Poza sądowym postępowaniem o podział majątku małżonkowie mają do dyspozycji również instytucję umownego podziału majątku, który możliwy jest, gdy małżonkowie są zgodni co do podziału. W przypadku, gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość, wymagana jest forma aktu notarialnego. Notariusz wtedy sporządza odpowiedni akt notarialny, który jest wiążący i wymaga akceptacji obu stron. Wybór konkretnego rozwiązania zależy od sytuacji finansowej i emocjonalnej małżonków.
Podział majątku po rozwodzie może być skomplikowanym procesem, jednak znajomość kluczowych zasad, w tym różnic między majątkiem wspólnym a osobistym oraz możliwości umownego podziału majątku, może ułatwić przejście przez ten trudny czas. Dobre przygotowanie i skonsultowanie się z doświadczonym prawnikiem mogą pomóc w skutecznym i sprawiedliwym zakończeniu sprawy, z uwzględnieniem interesów obu stron.