Zarządzenie opiekuńcze

Czym jest zarządzenie opiekuńcze w myśl Art. 109 k.r.o, kogo dotyczy i jaki katalog tematów obejmuje?

Art. 109 k.r.o. stanowi, iż w razie zagrożenia dobra dziecka, sąd może wydać odpowiednie zarządzenia (odnoszące się zarówno do sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej przez rodziców jak i mające zastosowanie w odniesieniu do  samego małoletniego). Wskazuje się, że zarządzenia powinny być dostosowane do konkretnej sytuacji, a ponadto są usystematyzowane od stopnia ich dolegliwości (od najmniej restrykcyjnych po sprawiające największą dolegliwość). Ustawodawca ustanowił katalog otwarty zarządzeń, jednocześnie ograniczając władzę rodzicielską. Są one wymienione przykładowo, na co wskazuje sformułowanie „w szczególności”, a co powoduje, iż sąd może zastosować zarządzenie, które wprost nie występuje w omawianym przepisie.

Rola i uprawnienia sądu w zakresie zarządzenia opiekuńczego

W § 2 omawianego przepisu wskazuje się, iż Sąd opiekuńczy może w szczególności:

  1. zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń;
  2. określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun;
  3. poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego;
  4. skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi;
  5. zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej, albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.
Szybka pomoc prawna?
Kontakt do nas

§ 3. Sąd opiekuńczy może także powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi.

§ 4. W przypadku, o którym mowa w § 2 pkt 5, a także w razie zastosowania innych środków określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, sąd opiekuńczy zawiadamia o wydaniu orzeczenia właściwą jednostkę organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, która udziela rodzinie małoletniego odpowiedniej pomocy i składa sądowi opiekuńczemu, w terminach określonych przez ten sąd, sprawozdania dotyczące sytuacji rodziny i udzielanej pomocy, w tym prowadzonej pracy z rodziną, a także współpracuje z kuratorem sądowym.

Wskazać należy, iż dopuszczalne jest zastosowanie kilku zarządzeń łącznie, a także ich modyfikacja odpowiednio do sytuacji. Nadto omawiany przepis daje również możliwość zastosowania zarządzeń w sposób jednorazowy lub trwały.

Rozszerzony katalog zarządzeń opiekuńczych

W orzecznictwie można również znaleźć inne zarządzenia opiekuńcze, niewymienione w art. 109 k.r.o., m.in. Sąd opiekuńczy może:

  1. nakazać poddanie dziecka badaniu krwi w celu przeprowadzenia dowodów niezbędnych w postępowaniu dotyczącym określenia pochodzenia dziecka – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1969 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt I CR 128/69, w którym wskazano, iż „jeśli w procesie o zaprzeczenie ojcostwa matka sprzeciwia się pobraniu od dziecka próbki krwi dla przeprowadzenia dowodu z grupowego badania krwi (…) ojciec – wobec rozbieżności zdań rodziców co do pobrania tej próbki – może w trybie art. 109 zdanie 1 k.r.o. zwrócić się do sądu opiekuńczego o wydanie zarządzenia w przedmiocie pobrania jej od dziecka”.
  2. powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obywatelom państwa obecnego, zamieszkałym za granicą nad dzieckiem, którego rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1991 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt: III CZP 92/91, OSNCP 1992, Nr 4, poz. 58);
  3. zobowiązać rodziców do poddania się leczeniu odwykowemu, bądź do poprawy warunków bytowych, mieszkalnych, a także do stałego kontaktu rodziców z szkołą. [tak J. Ignaczewski, w: Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem (red. J. Ignaczewski), Warszawa 2010, s. 154].
  4. zezwolić opiekunom małoletniego na dokonywanie czynności związanych z majątkiem małoletniego lub jego osobą po uprzednim otrzymaniu zgody  sądu opiekuńczego;
  5. ustanowić stały nadzór sądu opiekuńczego nad sprawowaniem opieki i władzy rodzicielskiej;
  6. nałożyć obowiązek składania sprawozdań dotyczących dziecka oraz rachunków w związku z zarządem jego majątkiem;
  7. wskazać czynności, które nie będą mogły zostać wykonane przez opiekunów, tj. np. decydowanie o leczeniu dziecka;
  8. zobowiązać małoletniego do realizacji obowiązku szkolnego;
  9. orzec zakaz utrzymywania kontaktów małoletniego z sektą, wraz z wskazaniem sposobu kontroli;
  10. wyrazić zgodę na zabieg operacyjny ratujący życie dziecka, któremu sprzeciwiają się rodzice;
  11. wydać odpowiednie zarządzenie celem ochrony zagrożonego dobra embrionu nadliczbowego;

Wskazać należy, iż zgodnie z wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 29 marca 2016 r. w sprawie Kocherov i Sergeyeva v. Rosja (skarga Nr 16899/13, Legalis), „art. 8 Konwencji wymaga, by organy krajowe zachowały sprawiedliwą równowagę pomiędzy interesami dziecka oraz interesami rodziców oraz by w procesie wypracowywania takiej równowagi szczególne znaczenie zostało przyznane najlepszym interesom dziecka, które, w zależności od ich charakteru i powagi, mogą zyskać pierwszeństwo przed interesami rodziców. W szczególności rodzic nie może być uprawniony na podstawie art. 8 Konwencji do podejmowania takich środków, które mogłyby szkodzić zdrowiu i rozwojowi dziecka”.

W orzecznictwie wskazuje się, iż wydanie przez sąd opiekuńczy zarządzenia ma na celu ochronę dobra dziecka. „Jego celem jest ochrona dziecka, a równocześnie niesienie pomocy rodzicom, którzy z powodu trudności wychowawczych czy życiowych nie radzą sobie należycie z realizacją tego celu”. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2000 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt: II CKN 452/00, Legalis).

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1967 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt III CR 84/67, OSNCP 1968 r. „art. 109 KRO nie uzależnia wydawania potrzebnych zarządzeń od przyczyn nienależytego wykonywania władzy rodzicielskiej, lecz zmierza do usunięcia wszelkiego rodzaju źródeł zagrożenia dobra dziecka bez względu na to, czy trudności w wykonywaniu władzy rodzicielskiej są zawinione przez rodziców”.

Mając na uwadze powyższe, zarządzenia opiekuńcze zawarte w art. 109 k.r.o. służą ochronie dobra dziecka, które dla każdego z rodziców powinno być dobrem nadrzędnym.

W każdej sytuacji jesteśmy do Państwa dyspozycji. Służymy pomocą we wszystkich sprawach związanych z prawem rodzinnych (również jeśli chodzi o władzę rodzicielską i jej ograniczenia bądź przywrócenie a także wniosek o zmianę zarządzeń opiekuńczych). Wystarczy zadzwonić pod numer telefonu +48 505 205 548 lub umówić się na spotkanie w siedzibie naszej Kancelarii w Opolu. 

Podobne wpisy