Prawne konsekwencje porwania rodzicielskiego: perspektywa krajowa i międzynarodowa

Porwanie rodzicielskie, choć motywowane może być różnorodnymi, czasami głęboko osobistymi przyczynami, pociąga za sobą poważne konsekwencje prawne. Zarówno w kontekście krajowym, jak i międzynarodowym, prawo stara się chronić dobro dziecka, równocześnie penalizując działania, które to dobro naruszają. Przeanalizujmy konsekwencje prawne porwania dziecka przez rodzica w świetle polskiego prawa oraz regulacji międzynarodowych. Definicja języka polskiego mówi, że porwanie to przestępstwo, polegające na bezprawnym pozbawieniu człowieka wolności i zmuszenia do zmiany miejsca pobytu wbrew jego woli. Natomiast porwanie rodzicielskie ma miejsce, gdy jeden z rodziców lub opiekunów zabiera dziecko bez zgody drugiego rodzica lub wbrew wspólnym ustaleniom dotyczącym opieki, często przekraczając granice państwowe. Działania rodzica, które są sprzeczne z dotychczasowym porozumieniem, z orzeczeniem Sądu, z ugodą sądową czy mediacyjną, który bez wiedzy i woli drugiego rodzica wywozi dziecko w inne niż dotychczasowe miejsce pobytu bądź dopuszcza się zaniechania i nie informuje rodzica o miejscu aktualnego pobytu małoletniego dziecka, wypełnia definicję porwania rodzicielskiego w świetle przepisów prawa rodzinnego i opiekuńczego. Taki czyn może być motywowany chęcią zemsty, obawą przed utratą opieki nad dzieckiem, czy próbą uniknięcia decyzji sądowych dotyczących praw rodzicielskich.

Co grozi rodzicowi za porwanie rodzicielskie 

Część doktryny stoi na stanowisku, że działania bądź zaniechania rodzica, który wykonuje prawo do kontaktów czy sprawuje pieczę nad dzieckiem, niezależnie od przymiotu władzy rodzicielskiej, jeżeli wypełniają znamiona przedmiotowe i podmiotowe z art. 211 Kodeksu Karnego podlegają odpowiedzialności karnej – ”Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”. Zatem czynności uderzające w  prawo drugiego rodzica do wykonywania opieki, czy osobistej styczności z dzieckiem, mogą być dochodzone na gruncie postępowania karnego. Przestępstwo uprowadzenia uregulowane we wspomnianym przepisie podlega karze pozbawienia wolności do lat 5. Jako uprowadzenie rozumieć należy m.in. porwanie, uciekanie z osobą, zabranie ze sobą, czy też przeniesienie z dotychczasowego miejsca pobytu dziecka w inne miejsce. Uprowadzenie dziecka to przestępstwo ścigane z urzędu, zatem dochodzenie lub śledztwo zostaje rozpoczęte niezwłocznie po przedstawieniu policji lub prokuraturze wiarygodnych informacji o jego popełnieniu.

Na gruncie prawa rodzinnego i opiekuńczego rodzic dopuszczający się porwania rodzicielskiego może mieć ograniczoną władzę rodzicielską a w niektórych przypadkach może być nawet takiej władzy pozbawiony. Sąd może orzec ograniczenie lub całkowite pozbawienie władzy rodzicielskiej rodzica, który dopuścił się porwania. Decyzja taka jest podejmowana głównie z myślą o dobru dziecka i może mieć długofalowe konsekwencje dla relacji rodzic-dziecko.

Porwanie dziecka przez rodzica za granicę

Konwencja Haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę jest uznawana za jeden z najważniejszych aktów przyjętych w ramach konferencji haskiej. Konwencja ta reguluje kwestię porwań rodzicielskich w przypadku uprowadzenia lub zatrzymania dziecka w innym państwie. Warto zaznaczyć, że omawiana Konwencja ma zastosowanie do sytuacji, w których do uprowadzenia lub zatrzymania doszło z jednego państwa, będącego stronom Konwencji Haskiej do innego państwa będącego stronom Konwencji Haskiej. Co więcej omawiana Konwencja obowiązuje co do powrotu dziecka, które nie ukończyło 16 lat. Podstawową zasadą wynikającą z Konwencji Haskiej jest nakazywanie powrotu dziecka do pierwotnego kraju miejsca zamieszkania. W przypadku podejrzewania przez Sąd przypuszczalnych negatywnych skutków możliwa jest natomiast odmowa wykonania tego nakazu. Do przesłanek tych zalicza się szkoda fizyczna dziecka i postawienie dziecka w niekomfortowej dla niego sytuacji. Zgodnie z przepisami Konwencji Haskiej, reakcja sądu na uprowadzenie dziecka musi być niezwłoczna. Praktyka sądowa niestety nie jest dostosowana do brzmienia Konwencji i zazwyczaj postępowania o nakazanie powrotu dziecka trwają dłużej niż wynika to z omawianych przepisów. Kluczową więc kwestią jest sprawna reprezentacja strony domagającej się powrotu dziecka, aby nie doprowadzić do dodatkowego przedłużenia procedury.

Konsekwencje porwania rodzicielskiego są poważne i mogą obejmować zarówno odpowiedzialność karną, jak i długotrwałe skutki dla relacji rodzic-dziecko. Sądy kładą nacisk na ochronę dobra dziecka oraz praw drugiego rodzica, a międzynarodowe porozumienia, takie jak Konwencja Haska, wspierają współpracę między państwami w celu zapewnienia szybkiego powrotu dziecka do jego zwykłego miejsca pobytu.